‘Enerji Verimliliği’ Stratejiktir

Enerji verimliliği (EV), tüketilen enerjinin, üretimdeki miktar ve kaliteyi düşürmeden, ekonomik kalkınmayı ve sosyal refahı engellemeden en aza indirilmesidir. Daha geniş bir biçimde enerji verimliliği; üretim, iletim, dağıtım ve nihai tüketimdeki enerji kayıplarının önlenmesi, ileri teknoloji, teknikler, verimli ekipman ve prosesler ile hizmet/üretimi düşürmeden enerji talebinin azaltılması, enerjinin geri kazanılması gibi önlemlerin bütünüdür.

Stratejinin birçok tanımından birisi de ‘toplumların kendi geleceğini güven altına almak üzere yaptıklarıdır.’ Enerji verimliliği faaliyetleri de ülkelerin geleceğini güven altına alan faaliyetler olduğundan, stratejik bir kavram olduğunu söylemek mümkündür.

Enerji verimliliği faaliyetlerinin çok önemli ve hatta stratejik olduğunu gösteren birçok doküman mevcuttur. Örneğin; ‘Uluslararası Enerji Ajansı (International Energy Agency)’ tarafından hazırlanan ‘World Energy Outlook, 2019’ raporunun özet bölümünde enerji verimliliği kavramına özellikle vurgu yapılmıştır.

Aynı dokümanda emisyon azaltımı ile ilgili olarak 2050 projeksiyonunda enerji verimliliğinin sürdürülebilir enerji hedeflerine ulaşmada önemli bir faktör olduğu vurgulanmıştır.

Türkiye’de ‘Enerji Verimliliği’ Faaliyetleri

Enerji verimliliği faaliyetleri bağlamında, 2007 yılında kabul edilen Enerji Verimliliği Kanunu ile yeni bir gelişim süreci başlamıştır. 18 Nisan 2007 tarihinde 5627 sayı ile Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren bu kanunun amacı; enerjinin etkin kullanılması, israfının önlenmesi, enerji maliyetlerinin ekonomi üzerindeki yükünün hafifletilmesi ve çevrenin korunması için enerji kaynaklarının ve enerjinin kullanımında verimliliğin artırılmasıdır.

Enerji verimliliği ile ilgili temel tanımları yapan bu kanun; binalarda yaşam standardı ve hizmet kalitesinin, endüstriyel işletmelerde ise üretim kalitesi ve miktarının düşüşüne yol açmadan enerji tüketiminin azaltılmasını öngörmektedir.

Türkiye’nin yürütülen faaliyetlere rağmen enerji verimliliğinin ekonomik bir ifadesi olan enerji yoğunluğu gelişmiş ülkelere göre daha yüksektir. 2015 yılı Türkiye’nin birincil enerji yoğunluğu 2010 yılı dolar fiyatlarıyla 1000 ABD Doları başına 0,12 ton-eşdeğer-petrol (TEP)’dir. Bu yoğunluk dünya ortalaması olan 0,17 değerinden düşük olmakla beraber OECD ortalaması olan 0,10 değerine göre yüksektir. Almanya’nın 0,08 ortalama ile en iyi olduğu Avrupa Birliği’ndeki 28 üye ülke ortalaması 0,09’dur. Japonya’nın enerji yoğunluğu ise 0,07’dir. Ülkemizin daha az enerji tüketerek daha yüksek katma değer sağlaması noktasında enerji verimliliği faaliyetleri ile etkinliğinin artırması gerekmektedir.

Enerji Verimliliği Kanunu’nun amacı doğrultusunda hazırlanan ve 2017-2023 yılları arası uygulanacak eylemleri kapsayan Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı (Şekil.2); bina ve hizmetler, enerji, ulaştırma, sanayi ve teknoloji, tarım ve yatay konular olmak üzere toplam 6 kategoride 55 eylem ile 2023 yılı sonuna kadar Türkiye’nin birincil enerji tüketiminde yüzde 14 azaltım, 23,9 MTEP tasarruf sağlayacaktır. Uygulanacak eylemler çerçevesinde 10,9 milyar ABD Doları yatırım yapılması ve 2033 yılına kadar kümülatif toplamda 30,2 milyar ABD Doları doğrudan tasarrufun sağlanması öngörülmektedir.

Bütün bunlara ilave olarak 2017 yılında yayınlanan Milli Enerji ve Maden Politikasında üretimden, iletime, dağıtım ve tüketime tüm aşamalarda enerji verimliliğinin artırılması hedeflenmektedir. Arz güvenliği, öngörülebilir piyasa ve yerlileştirme saç ayağı üzerinde temellenen Milli Enerji ve Maden Politikası kapsamında arz güvenliğinin sağlanması noktasında önceliklendirilen beş başlıktan birisi enerji verimliliği olarak vurgulanmıştır.

Enerji Verimliliği Alanında Kamu Farkındalığının Artırılması Projesi

‘Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği konusunda Kamu Farkındalığının Artırılması Projesi’, IPA 2013 kapsamında Dünya Bankası ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile iş birliğinde gerçekleştirilmiş olup, her bir bireyin daha verimli bir yaşam için yapabilecekleri hakkında bilinçlendirmeyi hedeflemektedir.

Projenin odak noktası, hane halklarının enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji alanlarına ilişkin farkındalığının artırılması olarak belirlenmiştir. Süresi bir yıl olan ve halen devam eden farkındalık kampanyası kapsamında farkındalık artırıcı ve bilinçlendirici faaliyetler ile hane halklarının enerjiyi nasıl daha verimli kullanacağı ve enerjinin verimli kullanımı ile edineceği maddi kazanım hakkında daha bilinçli hale gelmesi hedeflenmektedir. Projenin hedef kitlesi, hane halkıdır.

Proje kapsamında ‘Fokus Grup çalışması’ yapılmış ve kampanya faaliyetlerinde bu çalışma sonuçlarından yararlanılmıştır.

Bu çalışmada ‘Enerjiyi neden verimli kullanmalıyız?’ sorusuna; katılanların yüzde 31,4’lük bir oranı ‘faturaları azaltmak için’ cevabını verirken yüzde 28,8’i ‘çevreyi korumak’ cevabını vermiştir. Çalışmaya katılanların yüzde 23,1’inin konforunu düşündüğünü gösteren araştırma, yüzde 16,7'sinin ülkelerini düşündüğünü göstermektedir.

‘Enerji Verimliliği Farkındalık Planı’ doğrultusunda oluşturulan kampanyada ‘Aklınla Verimli Yaşa’çatı söylemi slogan olarak kabul görmüştür.

‘Kamuoyu Enerji Verimliliği Bilinç Endeksi (EVBE)’ Çalışması

Enerji Verimliliği Derneği ile ETKB tarafından ‘Kamuoyunda Enerji Verimliliğine İlişkin Bilgi, İlgi ve Davranış Boyutunu Tespit Etme Araştırması’ çalışması yaptırılmıştır.

Bu çalışmanın amacı şunlardır;

·         Kamuoyunun enerji verimliliğine yönelik bilgi, ilgi ve davranış düzeyini tespit etmek

·         Enerji verimliliği konusunda bilgi, bilinç düzeyi ve uygulama boyutunu arttırmaya yönelik bulgulara ulaşmak

·         Kamuoyu Enerji Verimliliği Bilinç Endeksi için gerekli KPI’ları (Key Performance IndexAnahtar Performans Kriterleri) tespit etmek.

Özet Bulgular:

·         Kamuoyunun 2019 yılında Enerji Verimliliği Bilinç Endeksi 0-200 değer aralığında 157,7olarak tespit edilmiştir. Bu değer kamuoyunun enerji verimliliği konusunda orta-üst bilinç düzeyinde olduğunu göstermektedir.

·         Kamuoyunda Enerji Verimliliği Bilgi Endeksi 177,9olarak tespit edilmiştir. Bu değer, kamuoyunun enerji verimliliği konusunda yüksek-alt bilgi düzeyindeolduğunu göstermektedir.

·         Kamuoyunda Enerji Verimliliği Davranış Endeksi ise 137,5 olarak tespit edilmiştir. Bu değer, enerji verimliliği konusunda davranış boyutunun orta-alt düzeyinde olduğunu ifade etmektedir.

·         Kamuoyunun yüzde 87,4’ü enerjiyi verimli kullanmanın öneminibilmektedir.

·         35-44 yaş grubunda enerji tasarrufu konusundaki bilgi düzeyi, diğer yaş gruplarına göre daha yüksektir.

·         Kadınların enerji tasarrufuna yönelik bilgisinin erkeklere göre biraz daha yüksek olduğu görülmektedir.

·         Kamuoyunun yüzde 54,2’si elektrikli alet veya beyaz eşyalarda enerji verimliliği etiketlemesinde geçen harflerin anlamını bilmediğini belirtmektedir.

·         Enerjinin verimli kullanılmasına önem verme nedenleri arasında faturaları düşürmek, yaşam standardını yükseltmek gibi ‘bireysel motivasyonlar’ öne çıkmaktadır.

·         Bireysel motivasyonlardan sonra, hedef kitlenin ‘çevre ve doğal kaynakları koruma’ ve ‘ülkenin kalkınması’ gibi konularda duyarlılığının yüksek olduğu görülmektedir.

·         Evindeki elektrikli aletlerinin hiçbirinin enerji sınıfını bilmeyenlerin oranı yüzde 33,2 iken, en az birinin enerji sınıfını bilenler yüzde 66,8’dir.

·         Elektrikli ev aleti ve beyaz eşya satın alırken enerji verimliliği etiketine dikkat etme durumu, klima (yüzde 28,4) ve kombi (yüzde 27,6) için en yüksek düzeydedir.

Bilginin Davranışa dönüşümü Boyutunda:

·         Aydınlatma ile ilgili uygulamalarda bilginin davranışa dönüş oranı yüzde 54,3 olarak tespit edilmektedir.

·         Yalıtım ile ilgili uygulamalarda bilginin davranışa dönüş oranı ortalama yüzde 54,0 olarak tespit edilmektedir.

·         Isıtma-soğutma konusunda bilginin davranışa dönüş oranı ortalama yüzde 57,2 olarak tespit edilmektedir.

·         Ulaşım ile ilgili uygulamalarda bilginin davranışa dönüş oranı ortalama yüzde 70,9 olarak tespit edilmektedir.

·         Bilginin davranışa dönüş oranı en yüksek uygulama ulaşım konusundadır.

·         Beyaz eşya ve elektrikli ev aletleri kullanımı konusunda bilginin davranışa dönüş oranı ortalama yüzde 64,3 olarak tespit edilmektedir.

·         Beyaz eşya üreticilerinin yapmış oldukları iletişim çalışmalarından hareketle, ‘bulaşık ve/veya çamaşır makinesi satın alırken aynı kapasitede en verimli olanı tercih etme’ konusunda bilginin davranışa dönüş oranı (yüzde 68,9) en yüksek orandadır.

·         Araç sahiplerinin yüzde 33’ü verimli sürüş tekniklerinden haberdardır. Verimli sürüş tekniklerini bilenler nezdinde, verimli sürüş tekniklerinin enerji verimliliği sağladığına yönelik farkındalık yüksektir.

 Tutum Boyutunda:

·         ‘Enerji Verimliliğine Yönelik Tutum Boyutu’ ortalaması yüzde 57,6 olarak tespit edilmiş olup, bundan hareketle kamuoyunun enerji verimliliği ile ilgili üzerine düşeni yapma konusundahazır olduğu görülmektedir.

·         Bütçenin elvermesi halinde hanede ilk yapılması düşünülen enerji verimliliği faaliyetleri arasında sırasıyla bina cephe yalıtımı ve pencerelerin daha yalıtımlısı (yalıtım özelliği gösteren pencereler) ile değiştirilmesi konuları yer almaktadır.

·         Hanelerin yüzde 28,3’inde LED aydınlatma kullanırken, yüzde 29,9’unun flüoresan aydınlatma kullandığı belirtilmektedir.

·         Hanede bulunan elektrikli aletlerin sınıfları incelendiğinde; A ve üzeri enerji sınıfı kullanımının en fazla olduğu ev elektrikli aletleri sırasıyla buzdolabı (yüzde 60,4), derin dondurucu (yüzde 57,5), çamaşır makinesi (yüzde 56,7) ve bulaşık makinesi (yüzde 54,8) olarak sıralanmaktadır.

·         Buzdolabı, televizyon ve çamaşır makinesi hanede en çok elektrik tüketen elektrikli aletler olarak değerlendirilmektedir. Dört kişilik, 100 m2 bir hane için bu sıralama buzdolabı, çamaşır makinesi, aydınlatma ve televizyondur.

·         Enerji verimliliği ile ilgili yüzde 34,3 ile en çok bilinen aydınlatma için ‘lüzumsuzsasöndür’ sloganı iken ikinci bilinen ise yüzde 25,2 ile ‘Enerji Verimliliği Haftası’ olmuştur. Enerji Hanım ve Enerji Çocuk sırasıyla yüzde 9,5 ve yüzde 8,2 oranında bilinmektedir.

·         Yüzde 46,6’lık bir kesim fatura üzerinden enerji tüketimlerini geçmiş dönem enerji tüketimleriyle veya komşularının enerji tüketimiyle kıyaslamaktadır. Yüzde 84,4’lük bir kesim faturalarda kıyaslama bilgisi sunulmasının bilinçli tüketime katkı sağlayacağına düşünmektedir.

·         Şahsa veya aileye ait bisikletsahipliliği oranı yüzde 8,5 olup; bisiklet sahiplerinin yüzde 42,6’sı spor amaçlı, yüzde 14,7’si her zaman ulaşım amaçlı, yüzde 31,8’i bazenulaşım amaçlı kullanmaktadır. Bisiklet için özel yollar ve park yerleri olması halinde bisikleti ulaşım amaçlı kullanma isteği sorulduğunda bisiklet sahibi olmayanların yüzde 32’si kullanırım derken, yüzde 68’i kullanmam cevabı vermiştir.

Kaynak: Enerji Verimliliği Stratejik İletişim Planı (Haziran 2020)